“Đàn chim tha phương lạc loài đôi cánh nhỏ”

Chuyện Phiếm đọc trong tuần 23 thường niên Năm B 6/9/2015

“Đàn chim tha phương lạc loài đôi cánh nhỏ”

Hoài mong ngày trở về tổ ấm

Nhờ mây đưa tin nhờ giọt mưa đến tìm

Hẹn nhau ngày trở về cố hương.”

(Đức Huy – Đàn Chim Tha Phương)

(Êphêsô 4: 14-16)

Bần đạo bầy tôi đây, nghe hát bài này trong một đêm văn nghệ bỏ túi, “rất cho nhau”.  Gọi bằng cụm-từ dài lòng thòng “Hàt cho nhau nghe” chừng như người hát và người nghe, chỉ muốn nhắn nhủ hoặc chuyển tải những tình-tự nhớ thương với ý/lời rằng:

“Hẹn nhau ngày trở về cố hương

Hẹn nhau trong trăm nhớ ngàn thương

Mùa đông đọa đầy sắp tàn

Mùa xuân sẽ đến

Hẹn nhau ngày về nhớ nhé đừng quên

Dù cho xa xôi, nhọc nhàn năm tháng dài

Đừng quên ngày trở về bên ấy

Đàn chim tha phương lạc loài đôi cánh nhỏ

Hẹn nhau ngày trở về cố hương.

(Đức Huy – bđd)

“Hẹn nhau ngày trở về cố hương” ư? Phải chăng đó vẫn là mục-tiêu cuộc sống người đi Đạo? Phải chăng đó cũng là và vẫn là đích nhắm của nhà Đạo của ta? Và, như thế có phải ngày nay người người diễn-tả sự thể ấy bằng cụm từ “Về nguồn”.

Diễn-tả mục-tiêu này, bần đạo còn nhớ hôm 1/8/2015 nhóm cựu-tu-sinh Dòng Chúa Cứu Thế Tỉnh Dòng Việt Nam ở khắp nơi đã thực-hiện một đặc-san (hay còn hiểu là kỷ-yếu) mang cùng một tên gọi “Về Nguồn” để anh em nhắc nhau gợi nhớ những tháng ngày sống chung trong thương-yêu, đùm bọc và dắt díu hướng về vai-trò cũng như trọng-trách của một linh-mục như nghệ sĩ trên diễn-đạt bằng giòng chảy có ý nhạc như sau:   

“Đàn chim tha phương lạc loài đôi cánh nhỏ

Hoài mong ngày trở về tổ ấm

Nhờ mây đưa tin nhờ giọt mưa đến tìm

Hẹn nhau ngày trở về cố hương

Hẹn nhau ngày trở về cố hương

Hẹn nhau trong trăm nhớ ngàn thương

Mùa đông đọa đầy sắp tàn

Mùa xuân sẽ đến

Hẹn nhau ngày về nhớ nhé đừng quên.”

(Đức Huy – bđd)

Quả là như thế! Đời người và người đời có làm gì đi nữa cũng chỉ để cùng dắt díu nhau mà “trở về cố hương”, chốn miền hẹn hò “trong trăm nhớ ngàn thương”. Hẹn rồi, lại vẫn hát câu vui: “nhớ nhé đừng quên”.

Đừng quên, là đừng làm gì để quên những gì? Nhớ nhé ngày về, làm chi đây? Phải chăng để thăng-tiến và thực-hiện mục-đích của cuộc sống? Phải chăng, làm thế cốt để thực-thi cuộc đời của người đi Đạo?

Bần đạo cứ hỏi mãi hỏi hoài, mà chẳng thấy “ma” nào trả lời. Có chăng chỉ mỗi “ma femme” hay “ma soeur” lại cứ trả lời những điều không đúng ý của bầy tôi đây, thế mới chết!

Thật ra có hỏi trăm ngàn điều, cũng chẳng khi nào bạn và tôi, ta có được câu trả lời/trả vốn, rất mãn-nguyện. Bởi, như ai đó có nói hoài nói mãi vẫn nhủ rằng: Hỏi tức đã trả lời rồi! Chí ít là câu hỏi xem ra cũng nghe quen.

Hôm nay đây, thay vì trả lời/trả cả vốn những câu không dễ gì có ngay tức khắc, bần đạo lại nhớ về ý-tưởng của đấng bậc thày dạy từng truyền-đạt một trả lời cho câu hỏi về thánh-lễ-cuộc-đời của người đi Đạo, trong một bài diễn-nghĩa Lời Chúa như sau:

“Việc gì đã xảy đến vào thời của Chúa, vẫn xảy ra ở đây, hôm nay. Ngày của Chúa. Tiệc thánh này, hay còn gọi là Tiệc Lòng Mến ngày của Chúa, không là chuyện bí-mật tư-riêng cần giữ kín. Cũng chẳng là tiệc rượu ăn mừng của riêng ai, cần giấu-diếm. Đến dự tiệc, không là cơ hội để ta dùng lời riêng tư mà trò chuyện. Chuyện trò, chỉ mình Chúa mới biết và mới hiểu được mà thôi. Bởi, Đạo Chúa không hề và không thể là Đạo của riêng ai hay của mình tôi đơn độc.

Đại danh từ “tôi” vẫn là thói quen rất tồi. Bởi, từ-ngữ ấy bộc-bạch chỉ một thái-độ riêng rẽ, xé lẻ mà thôi. Dĩ nhiên, khi dự Tiệc, người người đều mang theo ý-nguyện riêng lẻ, để trần tình. Nhưng, Tiệc Lòng Mến nhất định phải là tiệc dành cho cả cộng-đoàn, tức: những người tụ họp nhau lại để yêu thương nhau, hỗ trợ nhau.

Tiệc Lòng Mến vẫn là và luôn là tiệc vui chí tình của “chúng ta”. Không chỉ riêng cho một mình, mình. Nhưng gồm nhiều cái “tôi” cộng lai. Và, Hội thánh còn là hội rất thánh của “chúng ta”, những “tôi” và tớ tức: tôi-tớ toàn là con dân của Chúa, mỗi thế thôi.

Trong chừng mực nào đó, khi dự Tiệc Lòng Mến, “chúng ta” đều khiêng mang những người “điếc lác/ngọng câm” hoặc tật bệnh đến với Chúa. Ta yêu cầu Ngài ra tay chữa lành. Và, đó là ý nghĩa của lời nguyện giáo dân. Của, những người cùng tham-dự Tiệc vì lòng thương yêu, hỗ trợ lẫn nhau.

Nói cách khác, lời nguyện giáo-dân là lời cộng-đoàn tình-thương đệ-đạt lên Trên, một yêu-cầu. Yêu và cầu, biểu-lộ sự hiệp-thông với nhau, hỗ trợ cho nhau. Đó, mới là điều quan-trọng khi ta nguyện-cầu, dâng-tiến lễ trong các buổi tiệc lành thánh rất Lòng Mến…”

“Dự Tiệc, không phải để nhắc-nhở Chúa về các nhu-cầu của thế-giới đương-đại. Chúa đương-nhiên biết rõ mọi việc, hơn ta. Ngài đâu cần ai chạy đến thở-than, nhắc khéo Ngài mà làm gì.

Và, lời cầu thay nguyện/giúp phải được sắp xếp theo thứ-tự ưu-tiên, cao bậc nhất. Để rồi, từ đó ta định ra người cần ta quan-tâm, hơn cả. Điều này, khiến người tham-dự nhớ ra rằng: ta chung lòng hợp-lực với hết mọi người, bất kể tình-cảnh của họ có tồi-tệ xuống cấp đến thế nào đi nữa cũng không sao.

Và, phép lạ vẫn xảy đến khi ta dám để thì giờ ra mà nán lại. Nán ở lại, để được ở cạnh người tuyệt-vọng, cần ta cầu-bàu. Nán lại mà ở, mới củng-cố được niềm hy-vọng đang tắt lịm. Phép lạ chỉ xảy đến khi ta nhận ra rằng: nhu-cầu của các nhóm ở ngoài cuộc cũng cần được ta ưu-tiên kể đến.

Trong nhóm người “ngoài cuộc” ấy, có lẽ phải kể tên cả những ai bị coi như người-dưng-khác-họ, rất ngoài Đạo. Và, nỗi niềm khổ-đau của những người như thế, vẫn làm ta chạnh-lòng thương-mến. Chính vì thế, ta quyết-định sẽ cầu bầu, nâng-đỡ họ, rất khôn nguôi.” (Xem Suy Tư Tin Mừng Chúa Nhật 23 thường niên năm B 30/8/2015, www.suyniemloingai.blogspot.com 23/8/15)

Thánh-lễ thì như thế. Cuộc đời người thì ra sao? Chí ít, là cuộc đời của người đi Đạo thì thế nào? Một lần nữa, bần đạo bầy tôi đây chỉ dám hỏi chứ thú thật không dám trả lời/trả vốn chút nào hết. Và, lại cũng chỉ tìm về vườn hoa tư-tưởng của đấng bậc vị vọng trong Đạo mà thôi.

Nói thế rồi, bần đạo lại nhớ buổi hội-thảo/dạy giờ ở Đại học Công giáo Sydney hôm ấy, ngày 22/8/2015, cha giáo linh-mục Dòng có giảng về thực-chất cuộc sống Đạo trong đời người bằng những đề-nghị như sau:

“Con Người là loài thú lớn-lao có não-bộ và hệ-thống thần-kinh rất to lớn nhưng lại có tuổi thọ khá giới-hạn. Chính vì thế, Con Người phải ứng-đáp và có khả-năng đáp-ứng với sự sống và cái chết, cho thoả-đáng. Các tế-bào thần-kinh của Con Người luôn tiến-hoá, được tái-chế do bởi họ phải đối-đầu với mọi tình-cảnh có nỗi chết thần-sầu bằng cách nới rộng đấu-trường trải dài sự sống của mình. Điều này được cấu-tạo và biến-cách từ những hao mòn của DNA.

Con Người hội-nhập cả ba thứ não-bộ của loài rắn rết, động-vật-có-vú và loài tân giáp-xác. Loài tân-giáp-xác là loài được phân-định cách đặc-biệt là có nét đặc-sắc rất quyết-định trong sinh-hoạt não-trạng của chúng. Có hai tuyến-đường truyền-tải có sẵn từ tác-nhân kích-thích-tố xảy đến với loài tân giáp-xác, là: ngang qua phần chất xám và thùy-não ở trước trán. Khoa thần-kinh-học lâu nay minh-chứng rằng: tuyến-đường truyền-tải ngang qua phần chất xám vừa nhanh và lại có trước tuyến-đường truyền-tải qua thùy-não.

Các tầm-kích cảm-xúc đi ngang qua tuyến-đường này vẫn có trước cả hệ-thống suy-tư/nghĩ-ngợi. Con Người, là loài thú mang nhiều cảm-xúc hơn tư-duy. Mối xúc-cảm, có quan-hệ và sự yêu-thương tác-tạo bằng sự phát-triển cả về xác-thể lẫn chất kích-thích-tố.

Lm Yves Congar O.P. có lần nói: con người, trên căn-bản, không là loài thú có lý-trí mà là thú-loài có khả-năng tạo hy-sinh, tức: sự việc cảm-xúc của Tình-yêu.

Mặc dù vẫn có hai tuyến đường có từ tri-giác rất kích-thích-tố đến giáp-xác, mỗi bên của hai thành-phần này lại có thể được chia nhỏ ra. Các tế-bào khác-biệt được dùng để hình-thành những tuyến đường mòn ấy. Các chức-năng khác-biệt lại cũng xảy đến là để cho tế-bào này sinh sống. Kết-cục là nhiều hướng nhìn khác nhau có thể và rõ ràng vẫn xảy ra trong các cá-thể khác-biệt, trong đó việc tập-trung các kích-thích-tố được cấu-tạo do từ đó và đến lượt mình, chúng gây ảnh-hưởng lên việc ứng-đáp. Đây là nơi trong đó các yếu-tố thể-lý và thân-tâm cũng xảy đến. Điều này lại tiếp-tục diễn-tiến cách khác-biệt nơi mỗi chủ-thể cá-biệt… Mỗi thứ đều có yếu-tố độc-đáo, duy-nhất.

Chính nữ-tu Têrêxa thành Avila từng nguyện-cầu Con Thiên-Chúa hãy đảm-bảo cho bà rằng bà không độc-quyền là nữ-nhân, ở đây.

Thành ra, có lẽ ta cũng nên xét thêm về sự triển-khai, cũng như tiến-hoá về chuyện này. Thoạt nhìn, ta có thể nói rằng: mục-đích về nguồn-gốc và sự tăng-trưởng nơi con người, cũng cần hai chức-năng ở con người hoàn-toàn không giống nhau: một về người mẹ và một về người cha. Về người mẹ, là dính-dự vào sự tùy thuộc, còn về người cha, là san-sẻ và đồng-hành trong cùng một hành-trình trên đường mòn của lịch-sử trong tương-lai không thể tìm gặp nơi nào khác.

Nói về ý-niệm, bất cứ một ai, bất cứ người nào cũng đều có thể san-sẻ điều đó ở cả hai chức năng này. (X. Lm Kevin O’Shea CSsR, An Analysis of Human Loving- A Tale of Two Synods: About Some of Ethics and Politics of Human Love, Theology workshop at the Australian Catholic University in Strathfield 22/8/2015 tr. 4-5)

Nói theo kiểu đấng bậc vị vọng nhà Đạo thì nói thế. Nói theo nghệ sĩ ngoài đời, có lẽ cũng nên nói có văn hoa, thi tứ, rất âm-nhac mà rằng: 

       

“Dù cho xa xôi, nhọc nhằn năm tháng dài

Đừng quên ngày trở về bên ấy

Đàn chim tha phương lạc loài đôi cánh nhỏ

Hẹn nhau ngày trở về cố hương.”

(Đức Huy – bđd)

“Xa xôi”, “nhọc nhằn bên ấy” hay bên nào đi nữa, vẫn có thể là thứ “xa xôi” “nhọc nhằn” khi xa rời tình thương-yêu đùm bọc của người thường ở huyện nhà, rất trong đời. Nói theo kiểu người thường ở huyện còn là nói về tình thương-yêu rất “kể truyện” hoặc đề-nghị sau đây:

“Cách đây rất lâu, có một chàng thanh niên người Na Uy đã vượt biển đến nước Pháp để ghi danh thi vào học viện âm nhạc Paris nổi tiếng. Trong giờ thi, mặc dù anh ta đã cố gắng hết sức để thể hiện khả năng của mình với một trạng thái tốt nhất nhưng vẫn không được ban giám khảo tuyển chọn. 

Chàng thanh niên không một đồng xu trong người, đi đến con phố phồn hoa cách học viện đó không xa, đứng dưới một thân cây, và tiếng vĩ cầm vang lên theo nhịp kéo của anh.Anh ta chơi hết bản nhạc này đến bản nhạc khác, thu hút rất đông người dừng chân lắng nghe. 

Chàng thanh niên đói khát cuối cùng nâng hộp đàn của mình lên, những người xem xung quanh xúm lại lấy tiền ra và bỏ vào hộp đàn. 

Có một tên ngạo mạn khinh thường anh ta và ném những đồng tiền xuống dưới chân của người thanh niên. 

Người thanh niên nhìn tên vô lại rồi cúi người xuống nhặt những đồng tiền trên mặt đất, đưa cho người ngạo mạn và nói: “Thưa ngài, tiền của ông rơi xuống đất này”. 

Người ngạo mạn cầm tiền rồi lại một lần nữa ném xuống dưới chân của người thanh niên và nói: “Tiền này đã là của ngươi rồi, ngươi phải nhận lấy”. 

Người thanh niên lại một lần nữa nhìn người ngạo mạn rồi cúi người thật sâu xuống cám ơn người ngạo mạn và nói: “Thưa ngài, cảm ơn sự giúp đỡ của ngài, vừa rồi tiền của ngài rơi xuống mặt đất, tôi đã cúi người xuống nhặt lên, bây giờ tiền của tôi rơi xuống mặt đất, xin phiền ngài cũng nhặt lên giúp tôi”. 

Người ngạo mạn kinh ngạc trước hành vi của người thanh niên, nhưng cuối cùng cũng nhặt những đồng tiền trên mặt đất bỏ vào hộp đàn của người thanh niên, rồi bước đi với bộ mặt xám xịt. 

Những người vây xung quanh đều yên lặng dùng ánh mắt chăm chú mà theo dõi người thanh niên này, người ngạo mạn đó chính là vị giám khảo ban nãy. 

Cuối cùng vị giám khảo đó lại đưa chàng thanh niên về học tại học viện. Chàng thanh niên này tên là Bill Sardinia. 

Trong cuộc sống có thời điểm mà chúng ta lâm vào ngưỡng thấp nhất của cuộc đời, có thể sẽ gặp phải một số sự khinh thường vô duyên vô cớ. Khi chúng ta ở vào giây phút khó khăn cùng cực nhất của cuộc sống, có thể gặp phải sự chà đạp nhân phẩm của người đời. Phản kháng lại một cách gay gắt là bản năng của của chúng ta, nhưng thông thường sẽ khiến cho hành động của những người thiếu hiểu biết, thiếu đạo đức đó càng thêm tệ hại hơn. Chúng ta không dùng lý trí để phản kháng, mà dùng một loại tâm thái khoan dung độ lượng để đối đãi cũng có thể bảo vệ được danh dự của mình. 

Khi đó, bạn sẽ phát hiện ra rằng, bất luận là người có dã tâm nào đi nữa, khi đứng trước chính nghĩa thì đều không cách nào đứng vững nổi. Đôi khi “cúi xuống nhặt lên” lại thể hiện phẩm chất vô giá của bạn! Biết “cúi xuống” mới là trưởng thành, biết “hạ mình” mới là cao thủ.  (Theo NTDTV Biên dịch: Mai Trà)

Kể dài dòng thế rồi, nay mời bạn và mời tôi, ta trở về với nguồn “thần hứng” có bậc thánh-hiền khi xưa vẫn khuyên-nhủ con dân trong Đạo hãy trở về với tình thương-yêu như vị tông-đồ vẫn nhắc bằng lời như sau:

“Như vậy, chúng ta sẽ không còn là những trẻ nhỏ,

bị sóng đánh trôi giạt theo mọi chiều gió đạo lý,

giữa trò bịp bợm của những kẻ giảo quyệt

khéo dùng mưu ma chước quỷ để làm cho kẻ khác lầm đường.

Nhưng, sống theo sự thật và trong tình bác ái,

chúng ta sẽ lớn lên về mọi phương diện,

vươn tới Đức Kitô vì Người là Đầu.

Chính Người làm cho các bộ phận ăn khớp với nhau

và toàn thân được kết cấu chặt chẽ,

nhờ mọi thứ gân mạch nuôi dưỡng

và mỗi chi thể hoạt động theo chức năng của mình.

Như thế Người làm cho toàn thân lớn lên và được xây dựng trong tình bác ái.”

(Êphêsô 4: 14-16)

Nghe và nói thế rồi, ta lại sẽ cứ hiên ngang hát những ý/lời nhẹ của người nghệ sĩ nhạc trẻ nay không còn trẻ, nhưng vẫn cứ những lời như sau:

“Đàn chim tha phương lạc loài đôi cánh nhỏ

Hẹn nhau ngày trở về cố hương.

Đàn chim tha phương lạc loài đôi cánh nhỏ

Hoài mong ngày trở về tổ ấm

Nhờ mây đưa tin nhờ giọt mưa đến tìm

Hẹn nhau ngày trở về cố hương

Hẹn nhau ngày trở về cố hương

Hẹn nhau trong trăm nhớ ngàn thương

Mùa đông đọa đầy sắp tàn

Mùa xuân sẽ đến

Hẹn nhau ngày về nhớ nhé đừng quên.”

(Đức Huy – bđd)

Vâng. Đúng thế. Có quyết tâm như nghệ-sĩ có tâm hồn trẻ là Đức Huy vẫn cứ ca và cứ hát rồi lại nhắn-nhủ bằng lời thanh-tao vàng ngọc như thế, rồi ra ta sẽ sống vui, sống khoẻ, sống nhẹ êm suốt tháng ngày còn sống ở đời, với mọi người.

Trần Ngọc Mười Hai

Và những quyết-tâm không nhỏ

ở trong đời. 

“Ở chợ Dầu có hàng cà phê,”

Chuyện Phiếm đọc trong tuần 22 thường niên Năm B 1/9/2015

“Ở chợ Dầu có hàng cà phê,”

Có một cô nàng be bé xinh xinh.

Cô hay cười hồn xuân phơi-phới,

Cứ xem dáng ngươì mới chừng đôi mươi.”

(Cao Minh - Cô Hàng Cà Phê)

(Galát 6: 10)

Cô hàng cà-phê ấy à? Chợ nào mà chẳng có mấy cố đó. Cứ gì Chợ Dầu/chợ mỡ với chợ thịt mới có các cô! Khác chăng, chợ này lại vẫn “có một cô nàng be bé xinh xinh…” Rồi lại hát: “cô hay cười hồn xuân phơi phới”. À thì ra, có xinh xinh và be bé mới đáng để nghệ-sĩ viết nhạc kể về cô hàng ở chợ của ông.

Thế nhưng, cứ nghe câu hát tiếp ở dưới, người nghe nhạc sẽ thấy phát khiếp lên, mà rằng      

“Làn thu ba cô liếc nghiêng thành,

Mùi hương lan thơm ngát vương bên mình.

Làm say mê bao gã thiếu-niên đa tình,

Mấy anh nho nhỏ thường hay đến ngồi cười với cô.

Lơ thơ tơ liễu buông mành,

Cho hay cái sắc khuynh thành,

Làm cho nhiều chàng chết mê mệt.

Đi đâu cũng ghé qua hàng,

Mong trông thấy bóng cô nàng,

Thì trong lòng chàng mới yên.

Hôm nao dưới bóng ánh trăng mờ,

Tôi mơ ngắm cánh tay ngà

Nhẹ nâng ly trà ướp sen ngạt ngào,

Trông cô dón dén ra vào,

Đôi môi thắm cánh hoa đào,

Lòng tôi rạt rào muốn xiêu.”

(Cao Minh – bđd)

Vâng. Ở quê nhà, bẵng đi một thời, người dân ở quận/huyện chốn loanh quanh, nếu có giờ rảnh mới ra “hàng cà-phê” mà ngồi nhâm nhi thứ nước đắng, cho đỡ buồn. Chứ, đâu phải để ngắm mấy cô hàng “be bé/xinh xinh” như thời bình, mới hôm nay.

Chốn quê hương nhà Đạo mình, cũng không khác thế là bao. Nhà Đạo mình, lại cũng có Đấng-bậc-trên-cao-tít vẫn cứ nhắn và cứ nhủ dân con bọn mình về “ngày nghỉ lễ”, để nguyện cầu có cuộc sống với nhiều chiều kích, như sau:

“Hôm 12 tháng 8 năm 2015, trong buổi triều-yết chung tại Đại Sảnh đường Phaolo VI, Đức Phanxicô tiếp tục bài giảng Giáo lý về Gia đình, trong đó ngài giải-thích ý-nghĩa đích-thực về “ngày nghỉ lễ” trong gia đình, bằng những giòng gọn nhẹ bảo rằng:

Hôm nay ta mở ra con đường suy niệm nhỏ về ba chiều kích đánh dấu nhịp độ cuộc sống gia đình là: ngày nghỉ lễ, làm việc và cầu nguyện.

Ngày nghỉ lễ không là dịp lười biếng ngồi trên ghế bành, hay say sưa với những trò tiêu-khiển vớ vẩn. Không. Ngày nghỉ lễ trước hết và trên hết là một cái nhìn yêu thương và biết ơn về công việc thực-hiện tốt đẹp; chúng ta mừng một công việc. Ngay cả anh chị em, những cặp vợ chồng mới cưới, mừng các việc làm của thời gian đính hôn tốt đẹp: và điều ấy tuyệt đẹp.

Đó là thời gian để nhìn vào con cái, cháu chắt đang lớn lên và nghĩ rằng: thật đẹp. Đó là thời gian để nhìn vào nhà của mình, bạn bè mình mà tiếp đãi, nhìn vào cộng-đồng chung quanh mình và nghĩ rằng: thật tốt đẹp. Thiên Chúa đã làm như thế khi Ngài tạo-dựng thế-gian. Ngài liên-tục làm việc như thế bởi Thiên Chúa mãi mãi tạo-dựng, cả lúc này…” (Xem thêm “Bài Giáo lý Đức Phanxicô dạy về các “ngày nghỉ lễ” hôm 12/8/2015, do Lê Xuân Khôi chuyển-ngữ http://giaoly.org/vn)      

            Đức thánh-(là)-cha, đấng chủ-quản cả tỷ con người, mới dám công-khai nói như thế. Chứ, với dân thường ngoài đời, hôm nay, lại vẫn không được nghỉ-ngơi/ngơi-nghỉ là mấy, khi đời sống gia-đình lúc này lại đã thấy nhiều đổi-thay trong quan-niệm, luật-định ở đời người kể cả chuyện sống một cuộc sống cho phải phép, ở gia-đình.

Cuộc sống gia-đình ở các nơi, hôm nay, đã thấy rất nhiều đổi thay, không chỉ mỗi quan-niệm và luật-lệ về “ngày nghỉ lễ” mà thôi, nhưng cả nhiều sự việc không giống trước, về hôn-nhân/gia-đình rất chộn rộn không còn được ngơi nghỉ và nguyện cầu như xưa nữa.          

Một trong các đổi thay dễ thấy nhất nay được nhiều bậc thức-giả suy tư, nhận-định như tác-giả bài viết trên báo điện mang tên “Conjugality, a blog on the future of marriage”, bà Carolyn Mynihan đã dùng tựa để ở trên để bảo rằng: Dạy-dỗ là quan-niệm về hôn-nhân/gia-đình có thể cũng biến mọi người trong gia-đình trở-thành người cực-đoan. Tác-giả bài báo này lại ghi rõ, như sau:

“Thế nào là người cực-đoan? Đây là câu hỏi khá quan-yếu được nêu ra ở Anh quốc hôm nay, khi chính-quyền Bảo-thủ của ông David Cameron đã kiểm-soát và đập mạnh lên các nhà giảng-thuyết đầy tính thánh-chiến và cả trên nhóm hữu-khuynh đã dấy lên mối hờn căm/ghen ghét và nhen nhúm nhiều bạo-loạn. Nếu quí vị đang làm những chuyện giống như thế, thì có khả-năng là nhà cầm-quyền ở đây sẽ bổ lên đầu gọi quí vị cái-gọi-là “Thủ-tục Gián-đoạn  chuyện Cực-đoan” trên quí vị cũng chóng thôi. Và như thế, sẽ giới-hạn mọi tự-do của quí vị. Nói một cách tích-cực, thì các luật-lệ mới có khuynh-hướng cố duy-trì các “giá-trị của nước Anh”.

Thế nhưng, ai là người bị đe-doạ nhiều nhất bởi các giá-trị này, điều đó cũng không rõ. Chỉ rõ có một điều là, tuần qua, một dân-biểu đảng Bảo-thủ Anh đã tìm cách làm sáng tỏ vấn-đề này cho cử-tri ở đơn-vị bầu-cử của ông, là người từng viết thư hỏi ông xem có đúng thực là “Thủ-tục” này sẽ đuợc sử-dụng là để khoá miệng người dân nào lại vẫn quan-niệm hôn-nhân theo truyền-thống cổ xưa…

Lấy ví-dụ như nhà giáo nào không đồng ý với ý-niệm về hôn-nhân đồng tính, vị ấy vẫn nhận được thư xác-nhận rằng “nhà giáo khắp nơi vẫn hoàn-toàn tự-do bày-tỏ hiểu biết của họ về ngôn-từ ‘hôn-nhân’ và vẫn được phát-biểu sự chống-đối của họ về việc sử-dụng, trong một số trường hợp mà không cần phải đả phá đạo-luật mới.  Và, trong trường hợp này, thì “Thủ-tục” ấy sẽ áp-dụng vào cảnh-tình trong đó nhà giáo của ta lại dậy-dỗ học trò mình cách đặc-biệt rằng: hôn-nhân đồng-tính là sai sót”… Nói cách khác, nếu nhà giáo này lại cứ bảo với học trò mình rằng ông ta không đồng ý với “Thủ-tục” ấy và dạy các em rằng: “Hôn-nhân chỉ có nghĩa khi nó xảy ra giữa người nam và người nữ mà thôi, thì nhà giáo này là người cực-đoan và sẽ bị ngưng chức trước khi quan án có câu trả lời về chuyện ấy.

Và đây, có thể cũng là hoàn-cảnh khốn-khổ của các nhà giáo tại nhiều trường Công-giáo đã bị buộc phải dạy cho học sinh mình đúng theo giáo-điều và định-nghĩa của đạo Công-giáo chứ không được nói gì khác về hôn-nhân…” (Xem thêm Carolyn Moynihan, Teaching just one view of marriage could make you an extremist”, Conjugality 12/8/15)

            Thế đấy, là những khó khăn không chỉ về “ngày nghỉ lễ” cho những người sống trong gia-đình, mà còn cho mọi người vào mọi ngày sống và làm việc với công-quyền, luật lệ.

            Thế đấy, là tình-cảnh của rất nhiều người/nhiều vị sống ở đời vẫn bị luật Đạo và lệ đời cứ luôn chõi. Trong cuộc đời người, có nhiều tình-huống rất ư “tròng/tréo” khi phải đối đầu với những kình-chống giữa luật Đạo và lệ đời, chí ít về hôn-nhân và gia-đình.

            Kình-chống và tròng-tréo càng rõ nét hơn, khi luật lệ ngoài đời lại đã bắt đầu công-nhận một định-nghĩa rất khác về hôn-nhân và gia-đình. Khác biệt về định-nghĩa, càng rõ nét khi luật đời bắt-đầu chính-thức công-nhận hôn-nhân giữa những người cùng phái, khác hẳn đạo-giáo rất Công-giáo.

            Để người trong Đạo hiểu rõ sự khác-biệt và đặc-biệt của hôn-nhân, một đấng bậc vị vọng thuộc giới truyền-thông Công giáo ở Sydney đã có giòng chảy giải-đáp câu hỏi: Tại sao Giáo-hội chống-đối hôn-nhân đồng giới-tính, như sau:

“Hôn-nhân không chỉ là “khái-niệm về xã-hội”, tức ý-niệm do con người lập ra để rồi chính họ lại thay đổi với thời gian theo ý-thích hoặc bằng phiếu bầu của người dân trong nước, được.

Hôn-nhân là thực-tại đâm rễ sâu nơi bản-chất con người và nó hiện-hữu ngay từ khi con người có mặt ở trên đời. Mọi nền văn-minh đều có thể-chế hôn-nhân như sự kết-hiệp giữa người nam và nữ được trù-định để sinh con đẻ cái.

Thiên-chúa kiến-tạo nên con người những nam và nữ và Ngài ban cho họ quan-năng lôi-cuốn nhau để cùng chung sống và tỏ bày tình thương-yêu lẫn nhau ngang qua động-tác của hôn-nhân mật-thiết ngang qua đó họ sinh con đẻ cái và đưa chúng vào đời. Đây là kế-hoạch của Thiên Chúa nhằm giúp các cá-thể hoàn-thành trọng-trách tiếp tục tạo-dựng nhân-loại.

Sách Giáo-lý Hội-thánh Công-giáo đã tóm tắt điều này bằng những câu: “Giao-ước hôn-nhân qua đó người nam và người nữa thiết-lập giữa họ quan-hệ đối-tác cho toàn-thể cuộc sống là do bản-chất con người được định-đoạt cho sự lành của hai người phối-ngẫu và việc sinh-sản cũng như giáo-dục con cái”. (Giáo lý HT CG đoạn 1601)

Hôn-nhân đến từ Thiên-Chúa như Chính Công đồng Vatican 2 đã dạy ta rằng: Sự kết-hợp mật-thiết của sự sống và tình yêu là những điều tạo nên tình-trạng hôn-phối là do Tạo-hoá thiết-lập và Ngài còn phú cho họ các luật-lệ thích-hợp… Chính Thiên-Chúa là tác-giả của hôn-nhân”… (Hiến-chế Niềm vui và Hy vọng đoạn 48)      

Nói cho cùng, thì cách hay nhất để phá-hủy hôn-nhân là cứ gọi tất cả mọi sự là hôn-nhân. Khi tất cả mọi sự được gọi là hôn-nhân, thì chẳng có gì là hôn-nhân hết. Vì thế nên, ta phải làm gì có thể làm được hầu giữ gìn thể chế này.” (X. Lm John Flader, Why does the Church oppose gay marriage? The Catholic Weekly tr. 30)

            Đấng bậc vị-vọng nói thế, người nghe cũng từng biết thế. Thế nhưng, vấn-đề là: làm sao sống hài-hoà với xã-hội ngoài Đạo không cùng chung ý-hướng, trách-nhiệm về hôn-nhân/gia-đình. Vấn-đề này, cần nhiều trang giấy cũng như thời-gian để bạn và tôi, ta luận ra được một kết-cuộc thật thoả-đáng.

            Thế nhưng, trong khi chờ đợi ngày ấy, lại cũng có câu vấn nạn vẫn hỏi rằng: Đối với những người chủ-trương hoặc từng thiết-lập hôn-nhân đồng tính ở đây đó, thì ta có thái-độ xử sự thế nào đối với họ? Khinh chê, ghét bỏ ư?

            Câu trả lời ai cũng có trong đầu, là: ta và người vẫn cứ tôn-trọng chọn-lựa một khác-biệt của những người như thế. Và thêm nữa, trong khi chờ Thượng Hội Đồng Rôma hội họp kỳ 2 vào tháng 10/2015 có được một qui-định làm sáng tỏ thêm vấn-đề đặt ra cho Giáo hội và cộng-đồng.

Trong khi chờ đợi kết quả thật khả-quan, tưởng cũng nên đi vào vùng trời thi-ca/âm nhạc để được lên tinh-thần mà sống-thực và hát hò những câu như:

“Hôm nao dưới bóng ánh trăng mờ,

Tôi mơ ngắm cánh tay ngà

Nhẹ nâng ly trà ướp sen ngạt ngào,

Trông cô dón dén ra vào,

Đôi môi thắm cánh hoa đào,

Lòng tôi rạt rào muốn xiêu.”

(Cao Minh – bđd)

            Hát thế rồi, nay ta đi vào vùng trời truyện kể, có bậc thày giải đáp một số sự việc căn bản, như câu truyện về Nhan Uyên và Khổng tử vẫn dạy rằng: 

“Nhan Uyên ham học hỏi, tính tình tốt bụng, là một đệ tử đắc ý của Khổng Tử. Một ngày nọ, trên đường đi làm việc, Nhan Uyên thấy một đám đông ồn ào trước cửa tiệm vải.  Anh bước đến hỏi, mới biết là đang có tranh chấp giữa người mua và người bán vải.
Chỉ nghe người mua hét lớn: “Ba nhân tám là 23, sao ông cứ đòi ta 24 đồng?”
Nhan Uyên đến trước mặt người mua, lễ phép nói:  “Vị đại ca này, ba nhân tám là 24, sao có thể là 23 được? Anh tính sai rồi, không nên cãi lộn ầm ĩ nữa”.

     Người mua không phục, chỉ thẳng mặt Nhan Uyên nói: “Ai cần ngươi phân xử hay sao? Ngươi biết tính toán sao? Muốn phân xử chỉ có cách tìm Khổng phu tử, đúng hay sai hãy để ông ấy định đoạt! Đi, ta hãy tìm ông ấy để phân xử!”

     Nhan Uyên đáp:

     -Được. Nếu Khổng phu tử nói anh sai, vậy xử lý sao?

     Người mua nói:

     -Nếu ta sai, hãy lấy đầu ta. Nhà ngươi sai thì sao?  

     -Nếu tôi sai, tôi sẽ từ quan.

     Hai người đánh cuộc với nhau như thế, cũng đã tìm gặp được Khổng Tử. Khổng Tử nói:

     -Ba nhân tám là 23”, Nhan Uyên lòng không phục.

     Khổng Tử hỏi rõ tình huống, rồi quay sang Nhan Uyên cười nói:

     -Ba nhân tám là 23 đó! Nhan Uyên, con thua rồi lấy mũ quan xuống đem cho người ta đi!
     Nhan Uyên trước giờ chưa bao giờ cãi lại sư phụ.Nghe Khổng Tử nói mình sai, anh đành tháo mũ xuống giao cho người mua kia. Người mua nhận mũ, đắc ý rời đi. Đối với lời phân xét của Khổng Tử, Nhan Uyên biểu hiện là tuân theo, nhưng trong tâm lại không phục.
Anh cho rằng Khổng Tử già rồi đâm ra hồ đồ, liền không muốn ở lại học tập Khổng Tử nữa
Ngày hôm sau, Nhan Uyên quay lại lấy cớ nhà có việc muốn xin nghỉ học…

     Khổng Tử rất rõ tâm tư Nhan Uyên, nhưng không nói gì, chỉ gật đầu đồng ý.
Trước khi đi, Nhan Uyên quay lại cáo biệt Khổng Tử. Khổng Tử muốn Nhan Uyên trở về nhà bình an, cũng dặn dò hai câu:

                 -Ngàn năm cổ thụ không náu thân, sát nhân không rõ chớ động thủ.

     Nhan Uyên đáp lại một câu: “Con xin ghi nhớ”, rồi rời đi. Trên đường về, gió thổi mây dâng, sấm rung chớp giật, trời muốn đổ mưa to. Nhan Uyên tiến đến một cây đại thụ mục rỗng bên ven đường, muốn tránh mưa.

     Anh đột nhiên nhớ lại lời Khổng Tử đã nói: “Ngàn năm cổ thụ không náu thân”…
Nghĩ thầm, sư đồ nhất tràng, anh nghe theo lời sư phụ, tránh xa khỏi cái cây rỗng. Vừa rời đi không xa thì nghe một tiếng sấm, sét đã đánh tan cây cổ thụ kia.

Nhan Uyên kinh ngạc:

     -Câu đầu sư phụ nói đã ứng nghiệm sao! Chẳng lẽ ta còn có thể sát nhân ư?

     Khi về tới nhà thì trời cũng đã khuya. Không muốn kinh động người nhà, Nhan Uyên dùng bảo kiếm mang theo bên người để đẩy chốt cửa phòng nơi thê tử của anh đang ngủ. Đến bên giường, sờ lại thấy hai người nằm hai bên giường. Nhan Uyên vô cùng tức giận, giơ kiếm định chém, lại nghĩ đến câu nói thứ hai của Khổng Tử: “Sát nhân không rõ chớ động thủ”, bèn

đốt đèn lên xem, hóa ra một người là thê tử, người kia là muội muội của anh.

     Ngày hôm sau, Nhan Uyên quay trở lại, thấy Khổng Tử liền quỳ xuống nói:
     -Sư phụ, hai câu người nói đã cứu ba người là con, vợ con và muội muội của con đó! Sao người lại biết trước chuyện sẽ xảy ra vậy?

     Khổng Tử có đúng là có thể nhìn trước được tương lai? Hãy cùng xem tiếp…
Nhan Uyên cảm thấy kính phục sâu sắc, cũng đã biết được ẩn ý của Khổng Tử. Khổng Tử đỡ Nhan Uyên dậy và nói:

     -Ngày hôm qua thời tiết khô nóng, đoán chừng sẽ có cơn dông, nên ta nhắc nhở con: “ngàn năm cổ thụ không ai náu thân”, con lại mang khí bực trong người, trên thân đeo bảo kiếm, cho nên ta khuyên con “sát nhân không rõ chớ động thủ”!

     Nhan Uyên vừa vái lạy vừa nói:

     -Sư phụ liệu sự như thần, đệ tử mười phần kính nể! Mạng người quan trọng hay địa vị quan trọng? Khổng Tử lại nói tiếp:

     -Ta biết rõ con xin phép về nhà nghỉ là mượn cớ, thật ra cho rằng ta đã già nên hồ đồ rồi, không muốn học ta nữa. Con nghĩ xem, ta nói ba nhân tám bằng 23 là đúng, con thua, bất quá là thua cái mũ quan kia, nếu ta nói ba nhân tám bằng 24 mới đúng, người mua kia thua, đây là một mạng người đó! Vậy con nói xem, chức vị quan trọng hay mạng người quan trọng hơn?
     Nhan Uyên bỗng nhiên tỉnh ngộ, quỳ gối trước mặt Khổng Tử mà thưa: “Sư phụ trọng đại nghĩa coi nhẹ tiểu tiết, đệ tử còn tưởng rằng Sư phụ vì lớn tuổi mà thiếu minh mẫn, đệ tử hổ thẹn vạn phần!

     Từ đó về sau, bất luận Khổng Tử đi đến đâu, Nhan Uyên theo đến đó không rời sư phụ.
Câu chuyện này gợi cho tôi nhớ tới ca từ trong một bài hát tuyệt vời của Khắc Lý Lâm:

     -Nếu như mất đi bạn, được cả thế giới cũng để làm gì?

     Cũng như vậy, đôi khi bạn tranh đấu giành được điều bạn cho là lẽ phải,
Nhưng điều mất đi có lẽ còn quan trọng hơn. Luôn luôn phân rõ sự tình nặng nhẹ. Đừng gắng sức tranh giành, rồi sau hối hận không kịp!

     Rất nhiều chuyện không cần tranh giành, lùi một bước biển rộng trời cao. Hơn thua với khách hàng, thắng ấy cũng là thua (khi sản phẩm mới cần đổi mẫu, bạn sẽ biết. Hơn thua với ông chủ, thắng ấy cũng là thua (cuối năm lúc đánh giá thành tích, bạn sẽ biết. Hơn thua với người già, thắng ấy cũng là thua (người ta không để ý tới bạn đâu, bạn vẫn phải tự mình làm thôi. Hơn thua với bằng hữu, thắng ấy cũng là thua (làm không tốt sẽ mất đi một người bạn. Lá trà nhờ nước sôi mới có thể tỏa ra mùi hương thơm ngát, Sinh mệnh vượt qua bao trắc trở, mới để lại tiếng thơm cho đời…

     Hiểu được điều đó sẽ luôn luôn cảm ơn cuộc đời… vậy là hạnh phúc nhất đấy. Giáo dục là một vấn đề vô cùng trọng yếu! Bất luận điều gì chưa rõ, hãy cùng nhau bàn bạc giải quyết. Nếu không, sai một niệm có thể sẽ hỏng một đời…

     Quả thật, đây là những suy-tư sâu sắc!

Cuối cùng ra, mời tôi, mời bạn ta về với Lời Vàng hôm trước bậc thánh hiền vẫn cứ dạy:

           

“Vậy bao lâu còn thời giờ,

chúng ta hãy làm điều thiện cho mọi người,

nhất là cho những anh em

trong cùng đại gia đình đức tin.”

(Galát 6: 10)

Nghe dạy rồi, ta lạ sẽ cứ thế hiên ngang tiến về phía trước để sống xứng đáng bậc làm con của Đức Chúa “trong cùng đại gia-đình đức tin” như Ngài vẫn dạy ta như thế, suốt mọi thời.

Trần Ngọc Mười Hai

Vẫn cứ cầu cho mình và cho người

Luôn vui sống suốt cuộc đời

Bất kể mọi chuyện sẽ xảy ra trong đời

về hôn-nhân.